پایگاه خبری صدای میراث – سجاد باغشیخی، فیلمساز و سازنده مستند مصدق: در روزهای اخیر، دیوارنگارهای در میدان انقلاب تهران نصب شده است که در نگاه اول ممکن است حامل پیام سیاسی یا تاریخی خاصی به نظر برسد. اما در میان تصاویر گوناگون این اثر، حضور چهره دکتر محمد مصدق ـ نخستوزیر ملیگرای ایران و رهبر نهضت ملی شدن صنعت نفت ـ پرسشی عمیق و تأسفبرانگیز را در ذهن بسیاری از اهل فرهنگ و تاریخ برانگیخته است: چرا تصویر مصدق باید در میان چهرههایی قرار گیرد که هیچ قرابتی با مشی، منش و تاریخ او ندارند؟
دکتر مصدق، نماد استقلال، قانونگرایی و آزادیخواهی در تاریخ معاصر ایران است؛ شخصیتی که نه به شرق تکیه کرد و نه به غرب، و در تمام دوران زندگی سیاسی خود تلاش نمود تا عزت و اراده ملت ایران را بر هر قدرت خارجی مقدم بدارد. او هرگز ابزار تبلیغاتی هیچ جناح یا جریان سیاسی نبود و نامش در حافظه ملی ما نه به عنوان دشمنی با کشوری، بلکه به عنوان نماد استقلال از هر وابستگی سیاسی یا ایدئولوژیک باقی مانده است.
قرار دادن تصویر او در دیوارنگارهای که اساساً با محوریت تقابل و دشمنی ساخته شده، تحریف آشکار معنا و روح کارنامهی اوست. این کار، نه تنها به چهرهی مصدق، بلکه به فهم عمومی از تاریخ معاصر نیز آسیب میزند. مصدق هرگز در کنار چهرههایی که از مسیرهای تمامیتخواهانه، استبدادی یا تجاوزگرانه در جهان شناخته میشوند، قرار نمیگیرد. او در جبهه مردم ایستاد، نه در صف قدرتها.
به عنوان فیلمسازی که اخیراً اثری مستند و روایی دربارهی دکتر مصدق ساختهام، ناچارم در برابر چنین بیدقتی سکوت نکنم. در طول پژوهش و تولید آن فیلم، بارها با اسناد، سخنرانیها و خاطرات کسانی روبهرو شدم که بهروشنی نشان میداد مصدق نه چهرهای ضد غرب بود و نه مجذوب شرق؛ او تنها به اصل «استقلال و حاکمیت ملت ایران» باور داشت.
مصدق در تاریخ ما نه با شعار که با عمل شناخته میشود. او مردی بود که در برابر فشار قدرتهای بزرگ ایستاد، اما هیچگاه از زبان نفرت سخن نگفت. اخلاق سیاسیاش بر پایهی قانون، صداقت و کرامت انسانی استوار بود. او هرگز آزادی را وعدهای فریبنده نمیدانست، بلکه آن را مسئولیتی جمعی برای حفظ حرمت انسان و استقلال وطن تلقی میکرد. چگونه میتوان چهرهی چنین انسانی را در میان تصاویری جای داد که بر مدار نفرت، انزوا یا دشمنسازی میچرخند؟
به کار بردن تصویر دکتر مصدق در کنار کسانی که در جهان به عنوان نمادهای سلطهجویی، سیاستورزی مبتنی بر زور، یا رفتارهای غیراخلاقی سیاسی شناخته میشوند، نوعی تحریف نمادین و بیاحترامی تاریخی است. هنرمند و طراح مسئول، باید بداند که هر تصویر در حافظه جمعی ملت نقش معنایی دارد و ترکیب تصاویر، بهویژه در فضاهای عمومی مانند میدان انقلاب، صرفاً انتخابی گرافیکی نیست، بلکه انتخابی فرهنگی و سیاسی است که معنا میسازد و حافظه تاریخی را شکل میدهد.
در این میان، سکوت جامعه هنری و دانشگاهی در برابر چنین خطاهایی نیز نگرانکننده است. اگر چهره مصدق امروز در میان دیوارهای تبلیغات سیاسی منفی قرار میگیرد، فردا ممکن است دیگر نمادهای ملی نیز در روایتهای تحریف شده به کار روند. پاسداشت میراث فرهنگی و تاریخی نه با شعار، بلکه با دقت در معنا و احترام به حافظه ملت ممکن است.
دکتر مصدق نه در قالب ایدئولوژی، بلکه در بستر اخلاق ملی و مردمسالاری معنا دارد. او اگر با قدرتهای خارجی مخالفت میکرد برای دفاع از عزت و استقلال ایران بود. اگر با استبداد داخلی جنگید، هدفش برپایی حکومت قانونمدار و شفاف بود، نه نفی دیگری یا انکار جهان. به همین دلیل است که مردم ایران او را تا امروز، صرفنظر از گرایشهای فکریشان، محترم میدانند.
بنابراین اگر قرار است از تصویر او در فضای عمومی استفاده شود، باید در چارچوبی معنادار، با پژوهش و آگاهی تاریخی صورت گیرد. نصب تصویر او در کنار چهرههایی که فلسفه سیاسیشان در تضاد کامل با روح استقلالخواهی و انسانگرایی اوست، نه تنها بیاحترامی به مصدق که بیاحترامی به ملت ایران است.
ما نیازمند بازنگری در نحوه استفاده از نمادهای تاریخی در تبلیغات شهری هستیم. نمادهای ملی، سرمایه جمعی ما هستند، نه ابزار مشروعیتبخشی به قرائتهای زودگذر. دکتر مصدق نیز متعلق به مردم است، نه به دولتها و جریانها و مردم، این حافظان خاموش حافظهی تاریخی، فراموش نخواهند کرد که هر جا تصویر او در کنار چهرههای نامتناسب قرار گیرد، این نه همنشینی است، که تقابل است.
باشد که مسئولان فرهنگی، طراحان هنری و تصمیمگیران شهری، پیش از هر اقدامی، به معنای تاریخی و اخلاقی نمادهایی که به کار میبرند بیاندیشند. چون تاریخ، آزمونگر نهایی است و آنچه با نیت تحریف به کار رود در نهایت بر ضد تحریف گران شهادت خواهد داد.
The post از مصدق تا صدام بر دیوار نگاره میدان انقلاب first appeared on صدای میراث.
نوشته از مصدق تا صدام بر دیوار نگاره میدان انقلاب اولین بار در صدای میراث. پدیدار شد.
