هوش مصنوعی (AI) یکی از قدرتمندترین ابزارها برای تسریع کشفیات علمی است. پروژه “زیرساخت هوش مصنوعی چندرسانهای باز برای تسریع علم” (Open Multimodal AI Infrastructure to Accelerate Science – OMAI) گامی بزرگ در این مسیر است.
این ابتکار با هدف توسعه مدلهای پیشرفته AI و ایجاد دسترسی باز برای پژوهشگران طراحی شده و نقش کلیدی در حفظ رهبری جهانی آمریکا در علم و فناوری ایفا میکند. ما در این مقاله از یونیکس مگ به بررسی این علم نوبنیاد میپردازیم.
مشارکت بنیاد ملی علوم آمریکا و انویدیا در توسعه زیرساخت هوش مصنوعی
پروژه OMAI نتیجه همکاری استراتژیک بین NSF و انویدیا است که در اوت ۲۰۲۵ اعلام شد. NSF مبلغ ۷۵ میلیون دلار از طریق برنامه “زیرساخت تحقیقاتی میانمقیاس” تخصیص داده است، در حالی که انویدیا با ارائه ۷۷ میلیون دلار منابع فنی، شامل سیستمهای NVIDIA HGX B300 مجهز به پردازندههای Blackwell Ultra GPU و پلتفرم نرمافزاری NVIDIA AI Enterprise، به پروژه کمک میکند.
بیشتر بخوانید: راز ناپایداری کوانتومی KHI با شب پرستاره ون گوگ
این زیرساختها برای پردازش دادههای عظیم و محاسبات پیچیده طراحی شدهاند و از فناوریهای حافظه پهنباند بالا و اتصالات سریع بهره میبرند.
به گفته برایان استون، سرپرست موقت مدیر NSF: “ورود هوش مصنوعی به تحقیقات علمی تحولی بزرگ بوده است. این سرمایهگذاری، نوآوری و رهبری جهانی آمریکا را تضمین میکند.”
جنسن هوانگ، مدیرعامل انویدیا، نیز اظهار داشت: “هوش مصنوعی موتور علم مدرن است و مدلهای باز، انقلاب صنعتی بعدی را رقم خواهند زد.” این مشارکت با برنامه اقدام هوش مصنوعی کاخ سفید همراستا بوده و بر توسعه مدلهای منبعباز تأکید دارد.
اهداف کلیدی پروژه OMAI و نقش دانشگاهها و مؤسسات تحقیقاتی
پروژه OMAI به رهبری مؤسسه آلن برای هوش مصنوعی (Ai2) اجرا میشود و بر ایجاد اکوسیستم AI کاملاً باز تمرکز دارد.
اهداف کلیدی پروژه به صورت زیر است:
توسعه مدلهای زبانی بزرگ چندرسانهای: ساخت مدلهایی که روی دادههای علمی آموزش دیدهاند تا تحلیل متن، تصاویر و دادههای پیچیده را ممکن سازند.
- ایجاد دسترسی باز و شفاف: ارائه دادهها، کد، روشهای ارزیابی و مستندات به صورت کاملاً باز برای افزایش بازتولیدپذیری و اعتماد.
- تسریع نوآوری در حوزههای کلیدی: تمرکز بر کاربردهایی مانند زیستشناسی، موادشناسی و انرژی برای حل چالشهای بزرگ.
- توسعه نیروی کار متخصص: گسترش برنامههای آموزشی برای ایجاد مهارتهای AI-ready و فراگیری در تحقیقات.
- همکاری بیننهادی: مشارکت دانشگاههایی مانند دانشگاه واشنگتن، هاوایی، نیوهمپشایر و نیومکزیکو در رهبری تیمهای تحقیقاتی و ادغام فناوریهای NVIDIA.
دانشگاهها با همکاری شرکای فنی مانند Cirrascale Cloud Services و Supermicro، زیرساخت را تقویت میکنند. نوآ اسمیت از Ai2 میگوید: “این پروژه اکوسیستمی باز برای تبدیل مدلهایی مانند OLMo و Molmo به ابزارهای قدرتمند برای همه پژوهشگران است.”
تحلیل دادههای علمی چندرسانهای با مدلهای هوش مصنوعی پیشرفته
مدلهای AI پیشرفته OMAI قادرند دادههای چندرسانهای مانند متن، تصاویر، نمودارها و جداول را تحلیل کرده و ارتباطات بین کشفیات جدید و دانش پیشین را کشف کنند. این مدلها در حوزههایی مانند زیستپزشکی (پیشبینی ساختار پروتئین)، موادشناسی (کشف مواد جدید برای باتری) و محیط زیست (مدلسازی تغییرات آب و هوایی) کاربرد دارند.
در ایران، که با چالشهایی مانند تحریمها و محدودیت دسترسی به فناوریهای پیشرفته روبرو است، OMAI میتواند تأثیرات مهمی داشته باشد. پژوهشگران ایرانی میتوانند از مدلهای باز برای تحلیل دادههای ژئومکانی در صنعت نفت و گاز، یا پیشبینی ساختارهای پروتئینی برای توسعه دارو استفاده کنند.
این پروژه با سرمایهگذاریهای اخیر ایران در AI، مانند بودجه ۱۱۵ میلیون دلاری برای تحقیقات AI و پلتفرم ملی AI، همراستا بوده و به تقویت اکوسیستم محلی AI و همکاریهای منطقهای (مانند مرکز مشترک AI با عراق) کمک میکند. این ابزارها پژوهشگران ایرانی را از محدودیتهای اقتصادی رها کرده و امکان رقابت در سطح جهانی را فراهم میکنند.
بیشتر بخوانید: تابآوری انسان در برابر ضعف میدان مغناطیسی زمین
دسترسی باز پژوهشگران به دادهها و ابزارهای هوش مصنوعی
دسترسی باز به دادهها و ابزارهای AI در پروژه OMAI مزایای زیر را برای پژوهشگران فراهم میکند:
- تسریع پردازش و تحلیل دادهها: کاهش زمان تحلیل دادهها و تولید سریع کدهای تحلیلی و تصویرسازی.
- سفارشیسازی مدلها: امکان بررسی، تغییر و بازآموزش مدلها برای پروژههای خاص.
- کاهش هزینهها و دسترسی بدون محدودیت: ارائه ابزارها با هزینه کم یا صفر برای دانشگاهها، آزمایشگاهها و استارتآپها.
- همکاری و مشارکت جهانی: ایجاد دانش جمعی و حل چالشهای بزرگ با مشارکت میلیونها پژوهشگر.
- توسعه نیروی کار متخصص: ارتقای مهارتهای AI برای پژوهشگران نوظهور و تیمهای کوچک.
این رویکرد دموکراتیزه کردن AI را تسهیل کرده و به پژوهشگران در سراسر جهان، از جمله ایران، امکان میدهد تا به ابزارهای پیشرفته دسترسی داشته باشند و نوآوری را تسریع بخشند.
اهمیت پروژه OMAI در علم و فناوری
OMAI نمادی از تعهد آمریکا به حفظ برتری در علم و فناوری است. این پروژه با ایجاد زیرساخت ملی AI، رقابتهای ژئوپلیتیکی را تقویت کرده و نوآوری را در برابر رقبا پیش میبرد.
مایکل کراتسیوس از کاخ سفید میگوید: “این مشارکت قدرت اکوسیستم نوآوری آمریکایی را نشان میدهد.” OMAI به حل چالشهای جهانی مانند تغییرات آب و هوایی و بیماریها کمک کرده و اقتصاد دانشبنیان را تقویت میکند.
نتیجهگیری
پروژه OMAI با ادغام هوش مصنوعی در علم، آینده تحقیقات را دگرگون میسازد. از توسعه مدلهای چندرسانهای تا دسترسی باز برای پژوهشگران، این ابتکار نوآوری را تسریع کرده و رهبری جهانی آمریکا را تثبیت میکند.
در ایران، OMAI میتواند شکاف فناوری را پر کرده و پژوهشگران را در حوزههای کلیدی مانند انرژی و زیستپزشکی توانمند سازد. با تمرکز بر شفافیت و همکاری، OMAI راه را برای کشفیات بزرگ هموار میکند و عصری جدید از علم مبتنی بر AI را رقم میزند.
سوالات متداول دربارهی پروژه OMAI
پروژه OMAI چیست و چه هدفی دارد؟
OMAI یک زیرساخت هوش مصنوعی چندرسانهای باز است که با هدف تسریع تحقیقات علمی و دموکراتیزه کردن ابزارهای AI طراحی شده است. این پروژه به پژوهشگران امکان تحلیل دادههای پیچیده و کشف روابط علمی را میدهد.
مدلهای OMAI چه قابلیتهایی دارند؟
این مدلها میتوانند دادههای چندرسانهای شامل متن، تصویر، نمودار و جدول را تحلیل کرده و در حوزههایی مانند پیشبینی ساختار پروتئین، کشف مواد جدید و مدلسازی محیط زیست کاربرد داشته باشند.
پروژه OMAI چه تأثیری بر پژوهشگران ایران دارد؟
پژوهشگران ایرانی میتوانند با استفاده از مدلهای باز، دادههای علمی پیچیده را تحلیل کنند، در حوزههایی مانند انرژی، زیستپزشکی و داروسازی نوآوری داشته باشند و محدودیتهای اقتصادی و فناوری را دور بزنند.
کاربردهای اصلی OMAI در علم چیست؟
تحلیل دادههای علمی چندرسانهای، پیشبینی ساختار پروتئین، کشف مواد جدید، مدلسازی تغییرات محیطی و تسهیل همکاریهای بینالمللی از جمله کاربردهای کلیدی OMAI هستند.
