بخش خبر خوان امروز؛مهر
کارگردان نمایش «چیستی؟ چبود!؟» این نمایش را اجرایی با دغدغه آموزش فلسفه به کودکان دانست و بر اهمیت نقش اجراگران در ساخت این اثر تاکید کرد.
سجاد نارنجی کارگردان نمایش «چیستی؟ چبود!؟» که این شب‌ها در تالار هنر روی صحنه است در گفتگو با خبرنگار مهر درباره موضوع این اجرای پژوهشی توضیح داد: نمایش ما در واقع اولین تئاتری است که به مسئله «فبک» یا همان «فلسفه برای کودک» پرداخته است. ما با ۲ پرسش کلیدی فلسفی کار را آغاز کردیم: «ما کی هستیم؟» و «چرا هستیم؟»؛ یعنی چرا به این دنیا آمده‌ایم و خودمان را چگونه باید بشناسیم. ما این پرسش را وارد قالب داستان و قصه کردیم. شخصیت «چیستی» را بر اساس همین پرسش شکل دادیم و او را تبدیل به یک کاراکتر نمایشی کردیم؛ کاراکتری که زنده می‌شود، به بیرون می‌آید و این پرسش را از مخاطب می‌پرسد. در کنار او، شخصیت دیگری به نام «چه بود» قرار دارد که دائماً درگیر پرسش و پاسخ است و خود را به‌عنوان یک ماجراجو و طبیعت‌گرد معرفی می‌کند.
وی افزود: این پرسش‌ها مطرح می‌شود و ما مخاطبان، یعنی کودکان را درگیر همان پرسش‌ها می‌کنیم. در ابتدا، بچه‌ها بر اساس ذهنیت و ایده‌های خودشان شروع به پاسخ دادن می‌کنند و هر چه به نظرشان برسد می‌گویند. با توجه به اجراهای متعددی که داشتیم، پاسخ‌های بسیار متفاوتی شنیده‌ایم. سپس شخصیت دیگری به نام «سرکلاه خان» وارد داستان می‌شود؛ او یک دوره‌گرد و فروشنده است. سرکلاه خان نقشه‌ای دارد و می‌گوید که قرار است وارد سرزمینی ناتمام شود، جایی که با یک دعوت‌نامه قرار است به‌عنوان فروشنده وارد آن شود. در اینجا یک آیتم آموزشی برای جهت‌یابی از روی نقشه، طبیعت و خورشید طراحی شده تا بچه‌ها بتوانند مسیر را پیدا کنند.
این کارگردان تئاتر ادامه داد: در ادامه، «چیستی» و «چه بود» همراه با مخاطبان تصمیم می‌گیرند وارد سرزمین ناتمام شوند. ما مسیر را از تالار هنر آغاز می‌کنیم و به داخل پلاتوی تالار هنر می‌رویم. آنجا فضایی با اشکال ناقص از طبیعت مثل مثلث، دایره و درخت ساخته‌ایم تا سرزمین ناتمام بازنمایی شود. «سرکلاه خان» کیفش را باز می‌کند و پارچه‌ها، کفش‌ها و چیزهای دورریختنی زیادی را بیرون می‌آورد. این متریال‌ها را در اختیار بچه‌ها قرار می‌دهیم تا با خلاقیت و ایده‌هایشان سرزمین ناتمام را تکمیل کنند و این بخش، خود پاسخی است به پرسش «چرا هستیم؟».
وی در رابطه با چالش‌های تئاتر مشارکتی با کودکان بیان کرد: گروه ما از سال ۱۳۹۶ به‌طور تخصصی در حوزه تئاتر مشارکتی فعالیت می‌کند. تمام کارهای ما مشارکتی و حرکتی بوده است و هر دوره بر مباحث آموزشی خاصی تمرکز کرده‌ایم. برای نمونه، 2 سال قبل فقط روی «تئاتر موزه» کار کردیم. در این نوع تئاتر، چون از «بازیگر» به معنای رایج استفاده نمی‌کنیم و به‌جای آن از «اجراگر» بهره می‌بریم، حساسیت بسیار بالاست. اگر اجراگر دانش یا تسلط کافی بر موضوع نداشته باشد، ممکن است مخاطب کودک را کاملاً از خود دور کند و حتی اثر منفی بگذارد. وقتی کودک تنها بیننده است، درگیری ذهنی چندانی ایجاد نمی‌شود اما وقتی مشارکت فعال دارد، مسیر قصه باید بر اساس گفته‌های مخاطبان جلو برود، نه صرفاً بر اساس تأیید یا تکذیب ما.
نارنجی با اشاره به اجرای این نمایش در ۳ زبان مختلف عنوان کرد: از سال گذشته، زبان‌های غیرفارسی یعنی انگلیسی و فرانسوی را هم وارد کار کردیم. بسیاری از کودکان در آموزشگاه‌ها زبان می‌آموزند. ما اجراها را کاملاً به این زبان‌ها برگزار می‌کنیم. در نتیجه بچه‌ها دانش زبانی خود را در فضایی بیرون از کلاس تمرین می‌کنند. این تجربه را سال گذشته در موزه‌ها هم آغاز کردیم.
کارگردان نمایش «چیستی؟ چبود!؟» درباره فرایند تولید این نمایش اظهار کرد: تقریباً پنج سال است که مسئله «فبک» در ایران مورد توجه واقع شده است و خودم هم دغدغه آن را داشتم. پارسال نگین نارنجی داستانی نوشت با نام «چیستی» که وقتی آن را خواندم، دیدم کاملاً مناسب فلسفه برای کودک است. پس از آماده شدن داستان، کار روی نمایشنامه آغاز شد. برای اینکه داستان نمایشی شود، تغییرات اجرایی و دیالوگی لازم اعمال شد. این فرایند حدود ۴ تا ۵ ماه طول کشید. البته در تئاتر مشارکتی، بیشترین زمان صرف متن و طرح می‌شود و تمرینات بسیار کم است. این کار نیز در کمتر از ۱۰ جلسه آماده شد.
نارنجی در پایان با اشاره به چالش‌های ساخت این اثر گفت: یکی از مشکلات این است که این شکل اجرایی هنوز در فضای فرهنگی ما جا نیفتاده است. نزدیک یک سال و نیم طول کشید تا تالار هنر این شکل از اجرا را بپذیرد. در جشنواره‌ها معمولاً چندان مورد توجه قرار نمی‌گیریم، زیرا بسیاری هنوز دغدغه این شکل اجرا را ندارند. در حالی که این نوع اجرا جنبه درمانی هم دارد و یکی از رویکردهایش «هنر درمانی» است.
نمایش «چیستی؟ چبود!؟» که پیش از این در سعدالسلطنه قزوین و کرج نیز اجرا شده بود، از ۵ تا ۲۹ شهریور هرشب ساعت ۱۴ و ۱۶ در تالار هنر تهران به صحنه می‌رود.
عوامل اصلی این نمایش عبارتند از نویسندگان: نگین نارنجی و سجاد نارنجی، کارگردان: سجاد نارنجی، بازیگران: لیلا جنیدی، نسیم لقمانی، امین میرزاباقری، زهره سالم و نیروانا رفیعی.
در خلاصه داستان این نمایش آمده است: این اجرا، از لابی تا پلاتو تالار هنر ادامه پیدا می‌کند و با رویکرد فبک، به پرسش‌های بنیادین انسانی مانند «چرا هستم؟» و «چرا به دنیا آمدم؟» می‌پردازد و هدف آن آموزش زندگی هدفمند و توجه به رسالت انسانی به زبان ساده برای خردسالان و کودکان است.
