پایگاه خبری صدای میراث: باستان شناس ها در صد متری مسجد عتیق اصفهان و در گذر کمرزرین این شهر که چندی پیش در عملیات عمرانی و غیرقانونی شهرداری اصفهان برای بهسازی مسیر تخریب شده بود، به سازه های بزرگ معماری در عمق شش متری زمین محوطه تاریخی دست یافتند.
به گزارش صدای میراث، باستان شناس ها پس از این كشف با استناد به سفرنامه شاردن در دوره صفوی كه از وجود یك كاخ بزرگ و كاخی بزرگ در همان حوالی كاوش باستان شناختی كمرزرین اصفهان خبر داده است، فرضیه احتمالی یافتن قیصریه را مطرح كرده اند. اما این فرضیه زمانی تكمیل خواهد شد كه باستان شناس ها بتوانند تا عمق 6 متری زمین را كاوش كنند. اقدامی كه با مخالفت شهرداری منطقه 3 اصفهان مواجه شده و فشار پیمانكار شهرداری به تیم كاوش منجر شده است كه باستان شناس ها نتوانند از عمق سه متری زمین پایین تر بروند.
ممانعت شهرداری اصفهان از نفوذ به لایه های زیرین کمرزرین
جالب آن كه پس از تخریب گذر كمرزرین اصفهان به بهانه بهسازی مسیر و ایستادگی اداره كل میراث فرهنگی این استان برای توقف پروژه، شهرداری اصفهان پذیرفت كه كارگران پروژه را تامین كند. اما به گفته باستان شناس ها پیمانكار شهرداری به كارگران خود گفته است كه اجازه حفر زمین بیش از 3 متر را ندارند و به همین دلیل باستان شناس ها قادر به كاوش سازه های معماری موحجود در عمق 6 متر نیستند. اقدامی كه در نوع خود عجیب و البته غیرقابل هضم است.
براساس یافته های باستان شناختی سازه های معماری دیگری علاوه بر طاق بزرگی كه در آزمایشات ژئوالكتریك رخ نمایی كرده است در عمق شش متری محوطه مورد كاوش در كمرزرین اصفهان نیز یافت شده است كه باستان شناس ها امیدوارند با پیگیری وزارت میراث فرهنگی شهرداری اصفهان از ممنوعیتی كه برای باستان شناس ها برای نفوذ به عمق شش متری زمین وضع كرده است عقب نشینی كند و باستان شناس ها بتوانند در ادامه كاوش های باستان شناختی خود سازه های معماری موجود در آن عمق را كاوش و به لایه های تاریخی عمیق تری از تاریخ شكل گیری و تمدنی شهر اصفهان دست پیدا كنند تا مشخص شود آیا این سازه ها بخش هایی از قیصریه تاریخی اصفهان است یا مربوط به دوره های پیشتر و احتمالا دوره ساسانی است؟
نبرد باستان شناس های کمرزرین در دو جبهه
درست در شرایطی كه باستان شناسان در گذر كمرزرین اصفهان در حال نبرد با فشارهای شهرداری این شهر برای باز گذاشتن دست آن ها در حفاری های باستان شناختی و كاوش در لایه های زیرین تر هستند، علیرضا جعفری زند، باستان شناسی كه پیشتر تپه اشرف اصفهان را كاوش و ظاهرا نیمه كاره رها كرده است در گفت وگو با خبرگزاری مهر، كاوش های باستان شناختی گذر كمرزرین اصفهان را به حفاری غیرمجاز تشبیه كرده و گفته است كه باستان شناسان حاضر در این پروژه به باستان شناس ها خط می دهند و به زیان شهرداری اصفهان كار می كنند. او در این گفتوگوی مفصل با زیرسوال بردن كاوش های اضطراری در حال انجام در گذر كمرزرین اصفهان كه اتفاقا در اقدام تخریبی و بدون استعلام از میراث فرهنگی شهرداری اصفهان در خطر نابودی قرار گرفته بود، ادعا كرده است كه امكان وجود كاخ در این محدوده وجود ندارد و تلویحا كاوش های باستان شناختی گذر كمرزرین و اظهارات تیم كاوش را دروغین خوانده است.
کشف طاق بزرگ و سازه های معماری در عمق 6 متری گذر کمرزرین
دكتر یاسر جبرئیلی، باستان شناس حاضر در پروژه كاوش های نجات بخشی گذر كمرزرین اصفهان اما در گفت وگو با صدای میراث اعلام كرد: براساس گزارش شادرن سفرنامه نویس فرانسوی و اشاره او به مسیر كمرزرین اصفهان، یكی از بناهایی كه او معرفی می كند كاخی سلجوقی یا همان قیصریه است كه در همین حوالی وجود دارد. به همین دلیل پیش از انجام كاوش های باستان شناختی آزمایش ژئوفیزیك و ژئوالكتریك در گذر كمرزرین اصفهان انجام شد و در عمق شش متری از سطح زمین طاق بسیار بلندی نمایش داده شده است و همچنین سازه های معماری دیگری نیز در آن عمق وجود دارد.
به گفته جبرئیلی، گذر كمرزرین اصفهان به دلیل آن كه تنها 100 متر با مسجد عتیق اصفهان فاصله دارد در دوره های تاریخی به عنوان قلب شهر شناخته می شد و در بررسی های باستان شناختی نیز با سده های معماری فشرده از دوره های مختلف مواجه شده ایم.
او گفت: براساس شواهد موجود و سفال ها، كاشی ها و سكه هایی كه از بافت های مختلف لایه های زمین به دست آوردیم، آثاری از دوره صفوی، تیموری و ایلخانی شناسایی شده است.
براساس اظهارات این باستان شناس، شاردن در گزارش خود اشاره كرده است كه قیصریه درست در همین محدوده وجود داشته اما با این حال هیچیك از اعضای تیم كاوش باستان شناختی ادعای یافتن قیصریه را ندارند. ولی متاسفانه برخی شیطنت كرده و گفته اند كه تیم ادعای دست یافتن به قیصریه را در گذر كمرزرین داشته است در حالی كه هنوز این موضوع به عنوان یك فرضیه مطرح است.
معمای شاردن در قلب اصفهان
باستان شناس حاضر در كاوش های گذر كمرزرین اصفهان گفت: شواهد موجود نشان دهنده وجود سازه های معماری بزرگ در عمق شش متری زمین است و اگرچه در گزارش شاردن وجود كاخ سلجوقی در این مسیر مطرح شده است اما ممكن است این سازه ها حمام یا كاروانسرا باشند. اگرچه در بررسی های ژئوالكتریك مشخص است كه با یك طاق بزرگ در عمق شش متری مواجه هستیم.
باستان شناس ها در فاز اول كاوش مسیر كمرزرین اصفهان كه سال گذشته و در بخشی دیگر از این مسیر انجام شد توانستند در لایه نهایی تاریخی این گذر، آثاری از دوره سلجوقی و آل بویه كشف كنند. همچنین سكه های دوره عباسی متعلق به قرن 2 و 3 هجری قمری هم در این مسیر به دست آمد كه با توجه به آثار یافت شده بعید نیست سازه های موجود در عمق 6 متری بخش جدید گذر كمرزرین اصفهان متعلق به دوره سلجوقی یا حتی پیش از آن باشد.
علی شجاعی اصفهانی، عضو هیات علمی گروه باستان شناسی دانشگاه هنر اصفهان و سرپرست كاوش كمرزرین اصفهان نیز در گفتوگو با صدای میراث با اعلام این كه محوطه تاریخی مورد كاوش در گذر كمرزرین می تواند بخشی از قیصریه ای كه در گزارش شاردن در دوره صفویه به آن اشاره شده بود باشد اعلام كرد: مورخین نشانه هایی از وجود این كاخ در مسیر كمرزرین داده اند و شاید بتوان شواهدی از آن به دست آورد.
احتمال وجود آثار ساسانی در 100 متری مسجد عتیق
سرپرست کاوش باستان شناختی کمرزرین اصفهان گفت: با توجه به این كه كاوش های باستان شناختی در نزدیكی مسجد جامع (عتیق) اصفهان در حال انجام است و در وحله نخست این پهنه دارای آثار تاریخی بسیاری بوده كه تخریب شده و از بین رفتهاند، باستان شناس ها درست در محوطه یهودیه اصفهان در حال كاوش هستند كه متعلق به اصفهان قبل از اسلام و دوره ساسانی است و حتی روایت هایی نیز وجود دارد كه ممكن است این نقطه از شهر آثاری از دوره هخامنشی هم داشته باشد. كما این كه در كاوش های سال 1349 تا 1357 كه توسط گاهوبه باستان شناس ایتالیایی در مسجد عتیق اصفهان در صد متری گذر كمرزرین انجام شد، آثاری از دوره ساسانی به دست آمد. بنابراین كاوش های اخیر فرصت خوبی است كه بتوانیم شواهدی از دوره قبل از اسلام نیز در این نقطه از شهر اصفهان بیابیم.
شجاعی اصفهانی با اشاره به این موضوع كه پس از كاوش های گروه ایتالیایی هیچ كاوشی به وسعت و زمان گذر كمرزرین اصفهان در این شهر انجام نشده بود افزود: در گذر كمرزرین اصفهان با تپه ای باستانی سروكار داریم كه لایه های مختلف تاریخی را نشان می دهد و ممكن است شواهدی از دوره ساسانی را هم نظیر آنچه در كاوش های مسجد جامع عتیق اصفهان یافت شد در خود جای داده باشد.
او نیز با اشاره به فرضیه وجود كاخ سلجوقی در لایه های زیرین كاوش كمرزرین اصفهان گفت: مسیر كمرزرین اصفهان در دوره سلجوقی و دیلمی ساختمان های بسیار معتبری داشته و در دوره صفویه نیز به عنوان مركز حكومتی دارای بناهای تاریخی زیادی بوده و در دوره سلجوقی كه سازه های معماری در این محدوده افزایش یافته بود. بنابراین بیشتر گمان ما این است كه سازه های معماری یافت شده در عمق 6 متری زمین در گذر كمرزرین اصفهان مربوط به دوره حكومت سلجوقیان . یك بنای حكومتی باشد. البته كاوش باید انجام شود تا مشخص شود سازه های معماری زیرین متعلق به چه دوره ای است.
گفتنی است فاز دوم كاوش های باستان شناختی كه با هدف نجات بخشی این مسیر پس از تخریب صورت گرفته توسط شهرداری اصفهان در حال انجام است تا نهم مهرماه سالجاری ادامه دارد و باستان شناس ها امیدوارند تا با تمدید مجوز و شروع كاوش های جدید، ممنوعیت وضع شده از سوی شهرداری اصفهان برای كاوش در عمق بیش از سه متر نیز برداشته شود تا باستان شناس ها بتوانند سازه های معماری موجود در عمق شش متری زمین را كاوش و لایه های پنهان تر از شهر اصفهان را نمایان كنند.
نوشته كشف طاق بزرگ و سازه معماری در عمق 6 متری كمرزرین اصفهان اولین بار در صدای میراث. پدیدار شد.
