به گزارش ایرنا از رشت، نام‌شان رودهای زرجوب و گوهررود است که از میان شهر زیبای رشت می‌گذرد و زمانی نه چندان‌دور با آبی زلال و روان، محل تفریح، ماهیگیری، شنا و گذران فراغت مردمان این دیار بود و مسافران هم می‌توانستند لحظاتی را بر حاشیه آنها بیاسایند و خستگی راه سفر در کنند و از زیبایی‌های آن حظ ببرند.
اما امروز دیگر نه تنها از آن زیبایی ها چیزی نمانده بلکه تبدیل به محلی برای تاخت و تاز آلودگی‌ها شده که از فاضلاب‌های خانگی تا صنعتی و سموم سنگین صنایع بوجود آمده اند.
حاشیه سبز این رودها نیز در امان نمانده است و هم‌اینک به محل انباشت زباله‌های خانگی و حضور انواع جانوران از جمله موش، سوسک، مگس و پشه شده است ضمن اینکه مردم تابستان را با بوی متعفن و ظاهر زشت رودها و پاییز و بهار را با دغدغه سیلاب سر می کنند.
زمانی دور عبور این ۲ رودخانه از میانه شهر، شکوهی به رشت مرکز استان گیلان می‌داد به طوری که در دهه‌های۴۰ و ۵۰ ساکنان اطراف دو رود شنا می‌کردند و ماهی می‌گرفتند و فضای مفرحی برای شهر رقم می زدند.
زرجوب که به معنی رودخانه زلال است، یکی از ۲ رودشهر رودگذر رشت است که از کوه‌های کم ارتفاع هزار مرز، نیزه سر، جوکلبندان و کچا از حدود ۲۵ کیلومتری جنوب رشت سرچشمه می‌گیرد و پس از عبور از منطقه بهدان و چوماچا و پیوستن به رودخانه گوهررود؛ پیربازار رود را تشکیل می‌دهد.
امروز هم باران ها و آبهای سطحی همین مسیر را طی می کنند اما همراه با فاضلابی که به درون این رودخانه‌ها می ریزد و حجمشان هم کم نیست تصویر دیگری را رقم زده اند.
نکته نگران کننده دیگر اینکه رودخانه زرجوب به بخش شرقی تالاب انزلی وارد می‌شود و حجم زیادی از فاضلاب را با خود به درون این زیست بوم آبی – خشکی بی نظیر کشور و حتی جهان وارد می کند.
گوهررود دیگر رودخانه شهر هم که از ارتفاعات بالادست روستای عزیز کیان در ۱۵ کیلومتری رشت (سراوان) سرچشمه می‌گیرد پس از عبور از دهستان لاکان و رشت، به رودخانه پیربازار می پیوندد و در نهایت به تالاب انزلی می‌ریزد.
از دیرباز رودخانه‌ها یکی از منابع اصلی و مهم تأمین آب تالاب انزلی به شمار می‌رفته و می رود اما امروز به جای آب زلال و شفافی که حتی برای شرب، شنا و ماهیگیری استفاده می‌شد پساب شهرهایی چون رشت، خمام، صومعه سرا و ماسال از طریق این دو رود به درون تالاب می ریزد.
آنگونه که هادی حق شناس استاندار گیلان چندی قبل در جلسه‌ای هشدار داد: اگر چاره اندیشی نشود حتما ظرف ۲، سه سال آینده تیتر یک خبرها این است که «رشتی‌ها و انزلی‌چی‌ها در حال تَرکِ شهر هستند» چون تالاب انزلی از فاضلاب انسانی به مساحت ۲۰۰ میلیون متر مربع پر می‌شود و فقط با وزش یک نسیم مردم باید گرد و غبارهای ناشی از انواع فاضلاب را استشمام کنند و انواع سرطان شیوع می‌یابد.
آنگونه که هادی حق شناس استاندار گیلان چندی قبل در جلسه‌ای هشدار داد: اگر چاره اندیشی نشود حتما ظرف ۲، سه سال آینده تیتر یک خبرها آن است که «رشتی‌ها و انزلی‌چی‌ها در حال تَرکِ شهر هستند» چون تالاب انزلی از فاضلاب انسانی به مساحت ۲۰۰ میلیون متر مربع پر می‌شود و فقط با وزش یک نسیم مردم باید گرد و غبارهای ناشی از انواع فاضلاب را استشمام کنند و انواع سرطان شیوع می‌یابد
در واقع یکی از عمده ترین دلایل این وضعیت برای تالاب را می توان زرجوب و گوهررود دانست که سالهاست شرایط اسفباری دارند.
البته مدتی است که موضوع لایروبی و جمع‌آوری زباله از حاشیه این رودخانه‌ها طرح و در بخش هایی هم اقداماتی صورت گرفته است ضمن اینکه ممانعت از ورود بخشی از حجم قابل توجه فاضلاب صنعتی و شهری هم از جمله طرح هایی است که مسئولان استان در این سال‌ها پیگیر آن بوده اند.
هر چند دیگر این ۲ رودخانه محلی برای استفاده های انسانی و تفریحات مانند شنا و ماهیگیری نیستند اما هنوز هم مثل گذشته محلی برای تامین غذای پرندگان مهاجر به حساب می‌آیند.
به طور مثال در فصل مهاجرت و اواخر پاییز پرندگانی مثل کاکایی‌ها اطراف زرجوب و گوهررود بسیارند و از نوک سبز، زردپا، نوک حلقه‌ای، کالیفرنیایی و هر آنچه در اطراف این رود است تغذیه می کنند، اما این آلودگی ها هم می تواند برای این پرندگان تبعات جدی در پی داشته و خطرناک باشد.
به عبارت دیگر باید گفت دیگر از آن شکوه گذشته رودخانه‌های زرجوب و گوهررود کمتر اثری بر جای مانده و تبدیل به کانال انتقال فاضلاب شده‌اند که از این فاضلاب خالص در تولید سبزی و صیفی استفاده می شود که این خود خطری دیگر است که مستقیم سلامت مردم را به خطر می اندازد.
چنانکه در کنار پساب خانگی و صنعتی، پساب‌های بیمارستانی را نیز باید به آن اضافه کرد و همه اینها موجب شده است تا بویژه در تابستان که بارش ها به ندرت است رنگ آب دو رودخانه به سفید شیری و در بعضی اوقات آبی در آید.
عدم لایروبی نیز باعث شده تا در فصل تابستان و گرمی هوا، بوی بسیار بدی از این رودخانه‌ها بلند شود و ساکنان اطراف آن را بیازارد.
در فصول پاییز و زمستان نیز به دلیل بارش شدید باران در محل تلاق این ۲ رودخانه در منطقه پیربازار، مردم محلی اکثرا شاهد بالا آمدن آب و آبگرفتگی مناطق اطراف آن هستند.
خاطراتی شیرین از گذشته های زرجوب و گوهررود
یکی از ساکنان قدیمی منطقه زرجوب رشت که اینک هفت دهه از عمرش می گذرد به خوبی روزگار خوش رودخانه ها را به یاد دارد و می گوید: آب زلال این رودخانه موجب شده بود تا آن را زرجوب بخوانند.
عبدالله ادامه داد: اما دیگر کسی به یاد نمی آورد که روزگار گذشته این رودها چه بوده و فقط بوی بد و ظاهر زشت و آب گنداب آن را می بینند امروز مشکل این رودخانه ها فقط ورود فاضلاب‌های خانگی نیست، بلکه ریختن زباله توسط مردم هم خود بر آن افزوده و چهره بسیار زشت و زننده‌ای در حاشیه رودها ایجاد کرده است.
وی که از کسبه محله زرجوب (لب آب) رشت است، بیان کرد: بوی تعفن و آلودگی رودخانه در تابستان ها واقعا غیر قابل تحمل است بویژه برای ما که در دهه ۵۰ در این رودخانه(زرجوب) شنا می‌کردیم، ماهی می گرفتیم و عصرهای تابستان مادر فرشی در کنار رود می انداخت و بر آن عصرانه ای خورده و از خنکای هوا و آب زلال آن لذت برده و در فصلش هم ماهی هایی چون زردپر و کپور می گرفتیم.
زهرا یکی دیگر از ساکنان قدیمی محله زرجوب با اشاره به آبگرفتگی خانه‌ها در دهه ۶۰ گفت: آب رودخانه در دهه ۶۰ بسیار بالا بود و به دلیل عدم لایروبی با باران های شدید منازل ما دچار آبگرفتگی می‌شد به طوری که مجبور به ترک خانه‌های خود بودیم و با فروکش کردن آب رودخانه، وقتی به خانه باز میگشتیم با شناور ماندن وسایل خانه مواجه می شدیم که اکثرشان دیگر قابل استفاده نبود.
زهرا که سن و سالی از او گذشته و به سختی راه می رود، ادامه داد: همان زمان مکانی در منطقه امین‌الضرب رشت درنظر گرفته شده بود که هنگام آب گرفتگی آنجا مستقر شویم اما در دهه ۷۰ با لایروبی این رودخانه، دیگر این مساله حل شد اما همسایه ها می گویند دوباره باید نگران بالا آمدن آب در صورت بارندگی های رگباری باشیم.
وی اضافه کرد: تا جایی که یادم می آید حدود ۳۰ سال است که این رودخانه لایروبی نشده و به همین دلیل در فصل تابستان بوی تعفن و در زمستان نگرانی آبگرفتگی ساکنان را آزار می‌دهد.
البته در پی جاری شدن سیل در پیربازار و بخش هایی از رشت و حساسیت استاندار و دستور برای لایروبی طی برنامه ریزی های انجام شده با بخش های مختلف هم‌اینک لایروبی از محل تلاقی این ۲ رودخانه در منطقه پیربازار توسط بسیج سازندگی سپاه قدس گیلان آغاز شده و این امیدواری بین ساکنان منطقه پیربازار و محلاتی همچون سیاه اسطلخ و دیانتی رشت ایجاد شده است که با لایروبی کامل این رودخانه‌ها بخشی از مشکل مردم از جمله بوی فاضلاب و زباله های تلنبار شده بر حاشیه آن و دغدغه بالا آمدن آب این رودخانه که امروز کانال فاضلاب و پساب شده، حل شود.
رئیس بسیج سازندگی سپاه قدس گیلان هم در خصوص لایروبی رودخانه‌های رشت در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: لایروبی رودخانه‌های زرجوب و گوهررود از حدود ۲ ماه گذشته آغاز شده و با سرعت مناسبی در دست انجام است و تاکنون نیز بیش از ۶ کیلومتر از محل تلاقی این ۲ رود در محدوده شهر پیربازار لایروبی شده است.
احمد ابراهیمی با بیان اینکه کارها توسط بسیج سازندگی سریع‌تر و به صورت جهادی انجام می‌شود، اضافه کرد: ضمن آنکه در هزینه لایروبی این رودخانه‌ها نیز بیش از ۳۰ درصد صرفه‌جویی شده است.
وی اظهار کرد: عمق لایروبی رودخانه‌های زرجوب و گوهررود توسط کارشناسان تعیین و ما نیز بر این اساس کار را انجام می‌دهیم و امیدواریم فرآیند پاکسازی و لایروبی دو رود را به پایان برسانیم.
رئیس بسیج سازندگی سپاه قدس گیلان ادامه داد: در عین حال مشکلاتی در روند لایروبی وجود دارد که یکی از مهمترین آنها رفع معارضان در مسیر این رودخانه‌هاست و امیدواریم همه دستگاه‌های اجرایی ذیربط، همکاری و تعامل مناسب در این زمینه را داشته باشند تا بتوانیم در کوتاه‌ترین زمان ممکن این پروژه را به پایان برسانیم.
ئیس بسیج سازندگی سپاه قدس گیلان گفت: مشکلاتی در روند لایروبی وجود دارد که یکی از مهمترین آنها رفع معارضان در مسیر این رودخانه‌هاست که امید است همه دستگاه‌های اجرایی ذیربط، همکاری و تعامل مناسب داشته باشند تا بتوانیم در کوتاه‌ترین زمان این پروژه را به انجام برسانیم
هادی حق شناس استاندار گیلان نیز با اشاره و تاکید بر همراهی تمامی دستگاه‌های اجرایی با بسیج برای لایروبی رودخانه پیربازار افزود: مقرر شد اداره‌کل راهداری، آب منطقه‌ای، شهرداری و شرکت حمل و نقل و پایانه‌ها تمامی امکانات خود را در اختیار بسیج سازندگی برای لایروبی رودخانه‌های زرجوب، گوهر رود و پیربازار قرار دهند از اینرو امیدواریم تا ۲ ماه آینده این لایروبی انجام شود.
وی یکی از دلایل وقوع سیل در منطقه پیربازار رشت را عدم لایروبی رودخانه در این منطقه دانست و تصریح کرد: عمده علت وقوع سیل در این منطقه عدم لایروبی بویژه مسیر ۲ کیلومتری در منطقه اتصال دو رود به هم به عنوان نقطه بحرانی است.
استاندار گیلان گفت: آب آلوده موجود در رودخانه زرجوب، گوهر رود و پیربازار، پساب شهر صنعتی رشت، بخش خانگی و کشاورزی است از اینرو در سال جاری در بخش زباله، پساب‌های خانگی و صنعتی باید تدبیری فوری کرد و لایروبی این رودخانه ها تنها بخشی از فرایند ساماندهی آن خواهد بود.
وی افزود: آب آلوده موجود در رودخانه زرجوب، گوهر رود و پیربازار، مربوط به پساب شهر صنعتی رشت و بخش خانگی و کشاورزی است از این رو برای مدیریت و جلوگیری از ورود زباله، پساب‌های خانگی و صنعتی به این رودخانه ها باید تدبیر فوری شود زیرا لایروبی فقط بخشی از فرایند ساماندهی دو رود است.
نماینده عالی دولت در گیلان با تاکید بر پاکسازی زباله در حاشیه رودخانه‌های پیربازار، زرجوب و گوهر رود بیان کرد: در این خصوص آب منطقه‌ای پیمانکاری تعیین کرده و فرایند جمع‌آوری زباله از حاشیه این رودخانه‌ها در حال اجراست.
آغاز لایروبی مکانیزه توسط شهرداری رشت
مدیر خدمات شهری شهرداری رشت نیز در خصوص اقدامات انجام شده و در دست اجرا برای رودهای رشت در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: متاسفانه فاضلاب‌ها به درون این رودخانه‌ها سرازیر می‌شود از اینرو در تابستان با پایین آمدن سطح آب، بوی نامطبوعی در حاشیه این رودها به مشام می‌رسد.
محمد دانش‌شکیب افزود: جمع‌آوری زباله‌های حاشیه و داخل رودخانه و همچنین لایروبی آن از جمله وظایف شهرداری رشت است و هر هفته کار جمع‌آوری زباله انجام می شود و به طور معمول روزهای جمعه جمع آوری زباله بیشتر است.
وی ادامه داد: همچنین در چند مورد سمن‌های مختلف نیز به صورت دسته جمعی زباله‌های موجود در رودخانه‌های زرجوب و گوهررود را جمع‌آوری کردند اما شهرداری به وظایف خود در این خصوص با تمام توان ادامه می‌دهد و روند مطلوبی نیز در جمع‌آوری زباله داریم.
مدیر خدمات شهری شهرداری رشت نیز با اشاره به آغاز لایروبی این ۲ رودخانه هم بیان کرد: عملیات لایروبی مکانیزه ۲ رود نیز توسط شهرداری رشت از ماه گذشته آغاز شده است و امیدواریم با اتمام لایروبی شرایط این رودخانه‌ها تا حدی بهتر شود.
وی بیان کرد: قرار است ۱۴ کیلومتر از طول این رودخانه‌ها توسط شهرداری رشت لایروبی شود که برای این پروژه، ۱۰۰ میلیارد ریال هزینه پیش‌بینی شده است.
دانش‌شکیب اظهار کرد: البته بسیج سازندگی سپاه قدس گیلان نیز عملیات لایروبی را از منطقه پیربازار آغاز کرده است و شهرداری از داخل شهر کار را پیش می برد و امید است بتوانیم در کوتاه‌ترین زمان لایروبی این ۲ رودخانه را به پایان برسانیم.
به گزارش خبرنگار ایرنا، هشدار استاندار گیلان یک اخطار جدی است «ترک شهر یا شیوع سرطان» این یک پیش‌بینی نیست، یک سناریوی محتوم است که اگر امروز دست به کار نشویم، لایروبی رودخانه‌ها تنها مسکنی بر زخمی عمیق خواهد بود.
درمان واقعی در حقیقت قطع کردن رگ‌های آلوده‌کننده این شریان‌ها با مدیریت فاضلاب‌های خانگی، صنعتی و بیمارستانی است بنابراین هر روز تعلل، نه تنها بر عمق فاجعه زیست محیطی رشت می‌افزاید بلکه مستقیم بر سلامت نسل امروز و فردای این خطه تاثیر می‌گذارد.
در نهایت می توان گفت نجات زرجوب و گوهررود، تنها نجات دو رودخانه نیست بلکه نجات تالاب انزلی، چهره شهر و در نهایت جان مردم است آن هم در شرایطی که زمان گفت‌وگو به پایان رسیده و لحظه اقدام است و آینده رشت در گرو تصمیم امروز ماست.
نوشته رودخانه‌های رشت از زلال و جاری دیروز تا محل انباشت زباله و پسماند امروز اولین بار در معین نیوز – خبری تحلیلی MoeenNews. پدیدار شد.
