بخش خبر خوان؛ خبر آنلاین
به نظر میرسد سینمای ایران در سالهای اخیر ـ به صورت حرفهای ـ چندان روی خوشی به پژوهش نشان نداده است؛ «به جز چند نمونه محدود» که بیشتر استثنا به حساب میآیند. این کمتوجهی به پژوهش، نتیجهای جز فاصله گرفتن فیلمساز از فضای حقیقتیاب و پناه بردن به تخیل شخصی مولف نداشته است. متاسفانه این ضعف نهتنها در سینمای داستانی و قصهگوی ما مشهود است، بلکه به تدریج در آثار مستند نیز میتوان رد آن را دید؛ جایی که نگاه خالق اثر، بیش از واقعیت، خودنمایی میکند.
در چنین شرایطی، تماشای فیلمی داستانی که نشانههای روشن و قابل دفاعی از تحقیق و پژوهش در بطن خود دارد، مخاطب را امیدوار میکند. «تابستانی که برف آمد» یکی از این نمونههای ارزشمند است. اگر این فیلم را از زاویه پژوهشی بررسی کنیم، متوجه میشویم که نویسنده (فاطیما اباحمزه) و کارگردان (نسیم فروغ)، و بیتردید تهیهکننده مولف اثر (مریم بحرالعلومی)، کوشیدهاند تا پیش از هر چیز موضوع را بشناسند، مطالعه کنند و از دل پژوهش، به روایت برسند.
موضوع فیلم آنقدر حساس، پرچالش و ملتهب است ـ یعنی سرپرستی کودکان بیسرپرست ـ که کوچکترین سهلانگاری در امر تحقیق میتوانست به نقطه ضعف اصلی و پاشنهآشیل اثر بدل شود. اینکه سازندگان صرفاً به حضور یک مشاور قناعت نکردهاند و تلاش کردهاند پژوهش را به بخشی از فرآیند تولید فیلم تبدیل کنند، امتیازی است که نمیتوان نادیده گرفت.
نویسنده این سطور، از بررسی اجزای فنی و ساختاری فیلم ـ که بیشک قابل نقد است ـ گذر کرده و ترجیح داده است به یکی از جنبههای کلیدی فیلم اشاره کند: اینکه پژوهش، سنگ زیرین این بناست. فیلم موضوع سختی را به دوش میکشد؛ آنقدر سخت که بدون پشتوانه تحقیقاتی، کارگردان نمیتوانست زمین محکمی زیر پای خود داشته باشد و فیلم بهسادگی در همان آغاز لغزش میکرد. اما «تابستانی که برف آمد» روی پاهایش ایستاده و همین ایستادگی، حاصل پژوهشی است که در تار و پود فیلم جریان دارد.
با وجود هزینه محدود برای پروژه، فیلم توانسته مسیر خودش را پیدا کند. تماشاگر نهتنها با قصهای درگیر میشود، بلکه موقعیتی انسانی و اجتماعی را تجربه میکند که شخصیتها در آن گرفتارند. و این نقطه قوت فیلم است؛ پژوهش درست، به سازنده آموخته که بهجای تجویز نسخهای ساده برای مشکلات پیچیده، تنها پرسش را طرح کند. فیلم راهحل نمیدهد، بلکه مسئله میسازد.
این پرهیز از سادهانگاری، همان چیزی است که فیلم را از بسیاری آثار همدورهاش متمایز میکند. «تابستانی که برف آمد» میداند اگر قرار است دردی روایت شود، باید با دقت و صداقت باشد، نه با عجله و نتیجهگیریهای شتابزده. همین رویکرد است که باعث میشود فیلم، با وجود همه محدودیتها، به اثری قابل تأمل در سینمای امروز ما تبدیل شود. فیلمی که از دل تحقیق و پژوهش آمده…
*مستندساز
۵۹۵۹
